АҚШда жойлашган Freedom House ташкилоти ўзининг йиллик ҳисоботида 1995 йилдан буён илк бор Россия ва Қирғизистонда яккаҳоким тузумлар қарор топганини айтган.

Шундай қилиб, ташкилотнинг ишонишича, 1990-йиллар бошида демократик ислоҳотлар йўлини танлаган Россия ва Қирғизистон собиқ шўро ҳудудидаги Ўзбекистон, Туркманистон ва Беларус сингари давлатлар қаторига қўшилган.

Ҳисобот Шарқий Оврўподан Ороосиёга қадар демократик жараёнларда орқага кетиш бўлганини қайд этган.

Ташкилотга кўра, энг кўп орқага кетиш фуқаро жамиятига чекловлар ва адлия тизими мустақиллигининг заифлашишида кузатилган.

"2008 йил минтақа, хусусан, собиқ Шўролар Иттифоқидаги демократия учун қоронғу йил бўлди", -деб айтган "Фридом Хауз"нинг Оврўпо бўйича директори Владимир Школьников.

Унинг фикрича, иқтисодий шароитларнинг ёмонлашиши манзарасида авторитар тузумларнинг ислоҳотлардан кўра, кўпроқ репрессияларга қўл уриши эҳтимоли катта.

"Фридом Хауз" ҳисоботида Россияда демократияни заифлаштирган бир неча ҳолатларга эътибор қаратилади.

Жумладан, "Владимир Путиннинг ҳокимиятни ўзи танлаб олган меросхўр-Дмитрий Медведевга топширишини таъминлаган рақобатга дош бермайдиган сайловлар".

Ҳисоботда шунингдек, Россиянинг мустақил адлия, эркин матбуот ва фаол фуқаролик жамияти мавжуд бўлмаган муҳитда коррупция қарши курашга лаёқатсизлиги ҳам таъкидланади.

Аммо АҚШнинг нодавлат инсон ҳуқуқлари ташкилотига кўра, Россия минтақада демократиядан чекинган ягона давлат эмас.

Демократиянинг тушиши Оврўпо Иттифоқининг янги аъзолари бўлган 10 давлатдан 7 таси ҳамда "рангли инқилоблар" юз берган Қирғизистон, Украина ва Гуржистонда ҳам кузатилган.

"Фридом Хауз"нинг хулоса қилишича, Россия каби Қирғизистон ҳам минтақадаги бошқа авторитар давлатлар сафига қўшилган.

Ўзбекистон

"Фридом Хауз" га кўра, 2008 йилда Ўзбекистоннинг ғарб билан муносабатларида илиқлишув кузатилган, бунга асосан, Афғонистондаги хавфсизлик вазиятининг ёмонлашишиши сабаб, деб кўрсатилади.

Ҳисоботда Ғарбнинг Афғонистонга транзит йўллари борасида Ўзбекистонга қарамлиги алоҳида таъкидланган.

2008 йил апрелида НАТОнинг Бухарестдаги саммитида Президент Каримов Шимолий Иттифоқнинг ноҳарбий юкларига йўлак очиб беришни таклиф этган, аммо ғарб нодавлат ташкилотларининг Ўзбекистонга қайтиши масаласи ҳозирга қадар муҳокама этилмаган.

"Фридом Хауз" ғарбнинг 2008 йил январида Ўзбекистонда ўлим жазоси бекор қилинишини олқишлагани ҳолда, худди шу ойда Президент Каримовнинг учинчи, "аксилконституциявий" муддатини бошлаганини кўрмасликка олгани ҳақида ёзади.

Ҳисоботда айтилишича, ғарб давлатлари Ўзбекистоннинг Оврўпо Иттифоқи билан учрашувлар олдидан қамоқдаги журналист ва инсон ҳуқуқлари ҳимоячиларини озод этишини бирваракайига мамнуният билан қайд этганлар.

"Гарчи орадан кўп ўтмай қамоқларни бошқа мустақил журналистлар ва ҳуқуқ ҳимоячилари тўлдиришган бўлса ҳам",-дейди "Фридом Хауз".

Ташкилот Ўзбекистоннинг Оврўпо Иттифоқи қўйган шартларнинг ҳаммасини бажармаганига қарамай, 2008 йил 13 октябрда расмий Тошкентга нисбатан виза чекловининг бекор қилингани ва "ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмаган" қурол-яроғ эмбаргосининг кучда қолдирилганини айтган.

"Орадан 10 кун ўтиб, Оврўпога сафар қилиши тақиқланганлар рўйхатида бўлган Миллий Хавфсизлик Хизмати раҳбари Олмонияга сафар қилди",-дейилади ҳисоботда.

"Фридом Хауз" айни муносабат билан яна бир инсон ҳуқуқлари ташкилоти-Хьюман Райтс Вотч чиқарган баёнотдан иқтибос келтиради.

"Рустам Иноятов Олмонияга учиб кетган куни ўзбек маҳкамаси таниқли инсон ҳуқуқлари фаоли Аъзам Турғуновни сиёсий айблар билан 10 йилга маҳкум этди", деб ёзган эди Хьюман Райтс Вотч.

"Фридом Хауз" 2008 йилда Ўзбекистонда фуқаро жамияти ва мустақил матбуотга ҳужумларнинг кучайгани, мамлакатда коррупциянинг янада авж олганини қайд этган.

Ташкилотга кўра, Ислом Каримов ҳокимиятда қолар экан, 2009 йилда Ўзбекистонда сезиларли ўзгаришлар бўлади, деб ишониш қийин.