Урумчида июл ойидан буён хавфсизлик чоралари кучайтирилган

Хитойдаги давлат назоратидаги оммавий ахборот воситалари хабар қилишича, Урумчидаги маҳкама июл ойидаги тартибсизликларда айбдор деб топиб, беш инсонни ўлим жазосига ҳукм этган.

"Синхуа" ахборот агентлигига кўра, яна саккиз кишига турли жазолар тайинланган, хусусан икки кишига умрбод қамоқ жазоси белгиланган.

Хитой агентлиги ўлим жазосига ҳукм этилган инсонлар исми-шарифини эълон қилган - улар Маматали Ислом, Маматтурсун Элму, Маматали Абдураҳим, Қўшмон Қурбон ва Ҳалил Садир.

Хабарларга кўра, уйғур миллатига мансуб бу инсонларни июл ойидаги этник зўравонлик пайтида полиция ходимини ўлдиришда айблашган.

Ўтган ой июл ойидаги тартибсизликларда айбдор деб топилган 9 киши қатл этилгани ҳақида Хитой расмийлари хабар қилишганди.

Маҳкама уларни қотиллик, ўт қўйиш каби бандларда айбдор деб топган.

5-июлда Хитойнинг йирик этник гуруҳини ташкил этадиган ҳанлар билан маҳаллий уйғурлар ўртасида Урумчи шаҳрида келиб чиққан тартибсизликларда қарийб 200 инсон ҳалок бўлган эди.

Хитойнинг давлат бошқарувидаги China News Service хизмати хабарида қатл этилган тўққиз киши уйғурми ё ҳан экани ҳақида ҳеч нарса айтилмаган.

Бироқ ҳукмни ижро этиш Шинжон Уйғур мухтор бўлгаси ҳукумати баёнотларига мос бажарилган бўлса, 9 кишилик гуруҳнинг саккиз нафари уйғур ва бири ҳан экани аёнлашади.

Шинжон ҳукумати сўзчисининг маълум қилишича, Олий маҳкама айбдор деб топилганларнинг жиноий ишини қайта кўриб чиққанидан кейин ҳукм ижро этилган.

5-июлдаги тартибсизликлар уйғурларнинг тинч норозилик намойишидан кейин рўй берган эди.

Июн ойининг охиридаги Хитой жанубидаги Гуандонг вилоятидаги ўйинчоқ фабрикасида Шинжон Уйғур мухтор бўлгасидан ишлаш учун кўчириб борилган уйғурларнинг ҳанлар томонидан калтаклаб ўлдирилишига қарши Урумчи шаҳрида норозилик намойиши уюштирилди.

Хитой расмийларига кўра, намойишдан кейин уйғурлар ҳанларга ҳужумларни бошлаганлар, дўконлар талон-тарож қилинган, автомобил ва дўконлар ёқиб юборилган.

Икки кундан кейин Урумчи кўчаларига қасд олиш мақсадидаги хитойлик ҳанлар чиққанлар ва улар уйғурларга қарши ҳужумни бошлаганлар.

Расмийларга кўра, ўлдирилган ва жароҳатларнинг аксари хитойлик ҳанлар бўлганлар.

Октябр ойида бўлиб ўтган маҳкамаларда жами 21 кишини июл ҳодисалари учун айбдор, деб топишди.

Шулардан тўққиз нафарига ўлим жазоси тайинланди.

Охирги йилларда Шинжон Уйғур мухтор бўлгасида маҳаллий уйғурлар билан ҳанлар ўртасидаги таранглик ортиб бормоқда.

Сўнгги ўн йилликлар мобайнида азалдан уйғурлар истиқомат қилиб келган ҳудудга миллионлаб хитойлик ҳанлар кўчиб борган.

Ҳозирги вақтга келиб Шинжон Уйғуристонининг аксар аҳолисини ҳанлар ташкил этади.

Ҳанлар сони Шинжон пойтахти Урумчи шаҳрида ҳам кўпчиликни ташкил этади.

Аксар уйғурлар кўпроқ мухторият исташади ва Пекин изн бериб қўйганига нисбатан кўпроқ ўзларига диний ва маданий ҳуқуқлари таъминланишини ихоҳлайдилар.

Шинжон Уйғур мухтор бўлгасида чоп этиладиган рўзноманинг ёзишича, июл ойидаги ҳодисалар ортида мустақил "Шарқий Туркистон" давлатини барпо этиш ғоясини илгари сурадиган бўлгинчилар турган.