Моника Витлок Швеция-Лондон

"Бу ер ажойиб бир макон, мактабларга қаранг, шифохоналарига... яшашига қаранг буларнинг! Ҳеч нарсани қўлда қилишмайди. Ҳатто хамирни ҳам машинада қоришади. Кўчаларни ҳам машина тозалайди. Полицияга қаранг, эй, булар сизга жилмайишади, сиз билан саломлашади! " дейди Баҳром.

Мен Баҳромни яна кўрганимдан хурсанд эдим. Биз у билан сўнгги марта 2005 йилнинг май ойида Андижонда кўришган эдик.

Намойишлар энди авжига чиқаётган паллалар...

Баҳром ўшанда вазият издан чиқиб кетади деган ташвишда эди.

Бир кун ўтиб қўшинлар киритилди шаҳарга... Унинг ўғли отиб ўлдирилди.

Баҳромнинг ўзи эса ғойиб бўлди. Унинг қандолатчилик дўкони бор эди. У бобо эди. У уйма-уй, кўчама-кўча, мамлакатма-мамлакат яшириниб юришга мажбур бўлди. Ниҳоят БМТдагилар ундан хабардор бўлишди...

Ана энди биз Болтиқ соҳилидамиз.
Тинч кўчалар. Ялтир-юлтур дўконлар.

Баҳром Швецияга маҳлиё бўлган: " Кошки, мана шу тараққиётнинг ақалли озгинаси Ўзбекистонда бўлса, ватанга ҳеч қурса бир мисқолгина мана шу тараққиётдан олиб кетсак эди..."

Ватанга қайтиш орзуси

Баҳром ҳам, бошқа андижонликлар ҳам бир кун келиб ватанга қайтишни орзу қилишади. Аммо унга қадар ватан билан алоқаларни имкон қадар йўқотмасликка ҳаракат қилишади:

Улар компьютерларга термилиб, Skype орқали ўз яқинлари билан дийдорлашадилар. Уйдагилар эса муҳожирлар иштирок этолмаган тўйларда туширилган ва ё улар кўрмаган фарзандларининг расмларини интернетга "юклайдилар".

Чарақлаган қуёш, мовий осмон... чанг-тўзон. Бу ватан манзаралари... аммо манзараларнинг акси, холос.

Улар телефонда гаплаша олмайдилар. Фақат, салом-алик... табиийки, Ўзбекистонда телефонлар "эшитилади."

Айрим пайтлар бу каби виртуал алоқалар андижонликларга ватандан қанчалар узоқда эканликларини эслатади.

Баҳром кунларини ибодат билан бошлайди. Нонушта. Интернет орқали тил сабоқлари. Дераза остидаги гулларга сув қуйиш. Андижонлик аёллар тайёрлаган тушлик...Ибодат.
Ишқилиб кунлар ўтаверади. Кунлар йилларга айланади.

" Бу ерда Швецияда қонунлар бор... Ҳатто ҳукумат ҳам шу қонунларга бўйсунади. Бир вазир телевизор кўриш учун йиллик тўловни тўламаган экан. Ишини йўқотди! Биз бу ернинг қамоқхонасини кўрдик. Ишонасизми, ошхонада маҳбуслар ҳатто салатларгача танлаб олишади. Гўшт бор, қатиқ бор... ҳаммаси янги! "

Ватанида эса Баҳром олти йил қамоқда ўтириб чиққан.

Уни бошқа минглаб инсонлар каби давлатга қарши ҳаракат қилишда тил бириктирганликда айблашганди.

Қамоқонада уни ҳар куни уришган. Оёқларини муздек сувда музлатишган. Швецияда у оёқларини даволатиб олди.

Ёш андижонликлар ҳам ўз ҳаётларидаги мисли кўрилмаган ўзгаришларни эътироф этишади. Жуда кўп нарса ўргандик бу ерда, дейди Шамсиддин.

Бундан беш йил аввал 29 яшар Шамсиддин Андижондаги "Бобур" майдонида ўликлар орасида ўзини ўлганга солиб ётиб, қутилиб қолади.

Тунда Ўзбекистондан Қирғизистонга ўтади. Қирғизистонда эса ташқи дунё бор эди. Хорижий матбуот, камералар... Бирлашган Миллатлар Ташкилоти.

У Қизил Хоч ташкилотининг жамлоғига боради. Бир ўзи янгиликка айланади. Қочқинга айланади.

"Фақат бир кун, 13 май куни менинг ичим умидларга тўлганди. Оилам, жуфти ҳалолим, уч фарзандим... машинам, уйим ва бизнесим бор эди. 14 майда ҳаммасидан жудо бўлдим. Ақалли паспортим йўқ эди. Ҳатто бошқаларнинг кийимини кийдим. Бошқа одамнинг ватанида яшадим. Бир кунгина мен бошқа одам эдим," дейди у.

Шамсиддин Швед тилини ўрганди. Қаттиқ ишлади. Машина сотиб олди. Бизнес бошлади. Стокгольмда қаҳвахона очмоқчи энди...

Бизнинг келишимиздан аввал бир хушхабар эшитди: Унинг хотини ва болалари Швецияга етиб келишди. Улар орасида сўнгги пайт гўдаклигида кўрган, ҳозир олти яшар ўғли ҳам бор. Улар аллақачон чиройли кийимларни кийишган, сумкаларини орқаларига осиб мактабга отланишган...

Ўқлардан омон қолганларнинг айримлари учун вақт тўхтаб қолган. Фақат айрилиқ азоби бор...Баҳром ва Шамсиддинга ўхшаганлар эса муҳожирликдан маъни топишган.

Аммо биз кўришган барча ўзбекистонликлар бу чиройли мамлакатни бир соатдаёқ ортда қолдириб, агар тинчлик омонлик бўлса ватанга қайтишга тайёр..

http://www.bbc.co.uk/uzbek/news/story/2010/03/100308_monica_sweden_refugees.shtml