ТАЪЛИМ АСОСЛАРИ
Қайси уммат бўлишидан қатъий назар, ҳар бир умматнинг сақофати унинг мавжуд бўлиши ва ҳаётийлигининг умуртқа поғонасидир. Чунки уммат ҳазорати шу сақофат устига қурилади, унинг ғоя ва мақсадлари шу сақофат асосида белгиланади, турмуш тарзи ҳам шу сақофат билан ажралиб туради. Уммат аъзолари битта «қозон»да шу сақофат билан пишиб етилади. Натижада уммат бошқа умматлардан ажралиб турадиган умматга айланади. Уммат ақидаси, шу ақидадан келиб чиққан ҳукмлар, ечимлар, низомлар, шу ақида асосидаги илму маърифатлар, шу ақидага боғлиқ ҳодисалар - ҳамма-ҳаммаси шу умматнинг таржимаи ҳоли ва тарихи сифатида ана шу сақофатда мужассамдир. Бу сақофат тугаб битса, уммат ҳам тугаб битади, унинг мумтозлигидан асар ҳам қолмайди, ғояси, яшаш тарзи ўзгариб кетади, дўст-душманни танимай қолади, ўзлигини бой бериб, бошқа умматлар сақофати ортидан тентираб юрадиган бўлиб қолади.
Исломий сақофат Исломий ақида асосида тадқиқ этиладиган билимлар мажмуидир. Тавҳид илми каби Исломий ақидага алоқадор билимлар ҳам, фиқҳ, тафсир, ҳадис каби Исломий ақидага асосланган билимлар ҳам, Исломий ақидадан келиб чиққан ҳукмларни тушуниб олишда керакли бўлган, масалан, Исломдаги ижтиҳод тақозо этадиган араб тили ҳадис истилоҳлари, усул илми каби билимлар ҳам Исломий сақофат жумласидандир. Чунки буларнинг барчаси Исломий ақида асосида тадқиқ этилади. Ислом умматининг тарихи ҳам сақофатининг бир бўлагидир. Зеро унда умматнинг ҳазорати, таниқли кишилари, етакчилари, саркардалари ва уламолари ҳақида сўз юритилади. Арабларнинг Исломдан аввалги тарихи эса Исломий сақофатдан ҳисобланмайди. Фақат Исломдан аввалги араб шеҳриятини шу сақофат жумласига киритиш мумкин. Чунки бу шеҳриятда араб тили лафзлари ва таркибларини тушунишга, бинобарин ижтиҳод қилишга, Қурҳонни тафсир қилишга ва ҳадисларни тушунишга ёрдам берувчи омиллар мавжуд.
Уммат сақофати шу уммат аъзоларида шахсияни пайдо қилувчи омилдир. Зеро, у шахснинг ақлиятини, нарсалар, сўзлар ва ишларга баҳо бериш тарзини шакллантиради. Шунингдек, у унинг майл-истакларини ҳам шакллантиради. Демак, унинг ақлиятига, нафсиятига ва турмуш тарзига таҳсир ўтказади. Шунга кўра, умматнинг сафқофатини муҳофаза этиш ва уни жамиятда кенг ёйиш давлатнинг асосий вазифаларидандир. Собиқ Совет иттифоқи ўз фарзандларига коммунистик сақофатни сингдирди. Ўзининг сақофатига капиталистик ёки Исломий сақофатдан бир томчи ҳам киритмасликка ҳаракат қилди. Бутун Ғарб эса фарзандларини динни ҳаётдан ажратиш устига қурилган капиталистик сақофат асосида тарбиялаб, яшаш тарзини ҳам шу асосда шакллантириб, ўз ақидаси ва сақофатига Исломий сақофатдан бирор қатра сизиб кириб қолмаслиги учун урушлар уюштирди ва уюштирмоқда. Ислом давлати ҳам ўз фарзандларига Исломий сақофатни сингдириб, давлат ичида Исломий ақидага асосланмаган фикрга даҳват этишни ман қилди ҳамда ўз сақофатини даҳват ва жиҳод орқали бошқа давлатлар ва умматларга ёйиб келди, то Оллоҳ ерни яна қайтариб олгунига қадар ёйиб боради ҳам.
Уммат сақофатини муҳофаза этишнинг энг муҳим кафолатларидан бири унинг уммат фарзандлари қалбидан жой олиши, китобларда битилиши ҳамда умматнинг шу сақофат ақидасидан келиб чиқадиган ҳукмлар ва қонунлар асосида ишларни бошқарадиган бир давлатга эга бўлишдир.
Уммат сақофатининг фарзандлар қалбидан жой олиши, китоб саҳифаларида ўз аксини топиши программа (манҳаж) асосида ёки программасиз бўлишидан қатъий назар, таълим билан амалга ошади. Давлат қабул қилган муайян низом ва қонунлар билан бошқариладиган таълим программа (манҳаж)га асосланган таълим, деб аталади. Унинг ижро этилишига давлат масҳул бўлади. Масалан, қабул ёшини, ўқув қуролларини, ўқитиш услубини белгилаш ана шу низом ва қонунлар жумласидандир. Муайян программага асосланмаган таълимда эса мусулмонлар уйларда, масжидларда, йиғилишларда, оммавий ахборот воситалари ва нашриётлар орқали таълим билан шуғулланишга қўйиб бериладилар. Унда программа асосидаги таълимнинг қонун-қоидаларига бўйсунилмайди. Лекин ҳар икки турдаги таълимда ҳам фикрлар ва билимларнинг Исломий ақидадан келиб чиқиши ёки Исломий ақида асосида бўлишини давлат назорат қилиб туради.
|
