Бу ҳодиса ҳақида хабар берган "Эзгулик" инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш жамиятига кўра, опа-сингил Соатоваларни безорилик ва талончиликда айбловларини тан олишга мажбурлаш йўлида милиция ходимлари қийноққа тутиб, жинсий зўрлаганлар.

Зўрланганлардан бири Райҳон Соатова бунинг оқибатида ўтган декабр ойида фарзандли бўлган.

Соатовалар оиласи ҳозирда ДНК текширувнини ўтказиб фарзанднинг отасини аниқлашни талаб қилмоқда.

Зўрлашда айбланган милиция ходимларига қарши жиноиий иш очилган, аммо ДНК текшируви ўтказиладими йўқми номаълум ва инсон ҳуқуқлари фаоллари ишнинг адолатли равишда олиб борилишига шубҳа билан қарамоқдалар.

Ҳодиса 2009 йил май ойида, аёллар безорликда гумон қилиниб, ҳибсга олинишидан сўнг юз берган.

2003 йилда Ўзбекистон қамоқхоналарига ташриф буюрган Бирлашган Миллатларнинг Қийноқлар бўйича махсус маърузачиси Тео ван Бовен мамлакатда қийноқларнинг мунтазам қўлланиши ҳақидаги хулосага келганди.

Ўзбекистон ҳибсхоналари ва қамоқхоналарида жинсий зўрлаш холлари қанчалик кенг тарқалган? Би-би- си бу ҳақда БМТнинг қийноқлар бўйича махсус маърузачиси профессор Манфред Новакдан суради.

Манфред Новак: Энг аввало, мен ўзим ҳозиргача Ўзбекистонга сафар қила олмаганимни айтиб ўтишим керак. Аммо менинг собиқ маслакдошим Тео ван Бовен Ўзбекистонда тўлиқ текширув олиб бориб, у ерда қийноқлар мунтазам қўлланишини аниқлади. Қийноқлар жумласига гумондор шахсларнинг милиция ходимлари томонидан жинсий зўрланиши ҳам киради. Мен шунингдек Ўзбекистон ҳукуматидан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти берган тавсиялар юзасидан қандай ишлар бажарилгани ҳақидаги ҳисоботларни доимо олиб тураман. Бошқа тарафдан алоҳида ишлар юзасидан кўплаб ҳисоботларни оламан ва уларни Ўзбекистон ҳукуматига жўнатиб тураман. Умуман олганда, менга етиб келган ҳисоботлар Ўзбекистонда вазият амалда ўзгармаганини кўрсатади. Шикоятларда доимо милиция ходимлари томонидан қийноқлар кенг қўлланилиши ҳақида сўз боради.

	Манфред Новак: "нафақат бу қилмишни содир этган милиция ходимлари, балки бунга изн берган бошлиқларини ҳам жавобгарликка тортиш ўта муҳим"

Би-би-си: Биз тилга олган, опа-сингилларни зўрлаш иши юзасидан маълум даражада тергов ишлари бошлангани бизга маълум. Бу иш бирор натижа беришига умид қилаяпсизми?

Манфред Новак: Айтиш қийин. Лекин Ўзбекистон ҳукумати томонидан қийноқларнинг олдини олиш бўйича чоралар кўрилгани ҳам ҳақиқат, албатта. Ҳукумат қийноқлар Ўзбекистонда жиддий муаммо эканидан хабардор. Жамоатчиликка ошкор бўлиб қолган ишлар текширилаётган экан, бу албатта ижобий қадам. Лекин, биз ушбу амалга қўл урганлар маҳкамага тортилиб, муносиб жазони олишадими ёки йўқ, буни билмаймиз. Ҳибсхоналарда қийноқ ва зўрлашларга оид ҳар бир ишни текшириш ва жиноятчиларни маҳкамага тортиш Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг қийноқларга қарши конвенциясини имзолаган Ўзбекистон учун шарт.

Би-би-си: Халқаро конвенцияларга амал қилиш бир шартдир, лекин Ўзбекистонда милиция ходимларини содир этган жиноятлари учун жавобгарликка тортиш ҳоллари деярли кузатилмайди. Халқ онгида ўрнашиб олган "ҳуқуқ тартибот тизимидагилар қонундан устун", деган тушунчага қандай қилиб барҳам бериш мумкин деб ўйлайсиз?

Манфред Новак: Зиммага олинган масъулиятни жиддий қабул қилиш билан. Бу нафақат Ўзбекистон, балки бутун дунёга хос бир нарса. Аммо, сиз ҳақсиз, Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари қадриятларини оёқ ости қилиш ва бунинг учун жавобгарлик ҳиссини туймаслик кенг тарқалган. Агар милиция ходимлари ўз қилмишлари учун жавобгарликка тортилишлари эҳтимоли жуда кам эканини билишса, жиноят кодексида қийноқлар жиноят тури ҳисобланса ҳамки, ҳеч нарса ўзгармайди. Шунинг учун, одамлар зеҳниятига ўрнашиб қолган тушунчаларга барҳам бериш учун жиноят содир этган милиция ходимларини жавобгарликка тортиш жуда ҳам муҳим. Бу келажакда ўз таъсирини кўрсатмасдан қолмайди. Одамлар адолатнинг қарор топишига ишонч ҳосил қилишади. Аммо, Ўзбекистонда ҳозиргача бу кузатилмаётир.

Би-би-си: Юқорида, сизга келган шикоятлар ўринли бўлса, уларни Ўзбекистон ҳукумати эътиборига ҳавола этишингизни айтдингиз. Тошкент расмийлари одатда сиз йўллаган мактубларга жавоб қайтаришадими?