Энди фақат француз тилида ёзаман…

"Янги Дунё” меҳмони айни пайтда Францияда яшаётган журналист ва адиб Тўрабек Сано.

Тўрабек Сано, 1987-йилда Қашқадарё вилоятидаги Муборак шаҳрида таваллуд топган. Сиёсий фаолиятини 2005 йил ёзидан бошлаган..2006-йилдан 2009-йилга қадар «БИРДАМЛИК» ҳаракати сафида фаолият олиб борди. Беш йилдирки адабий ижод билан шуғулланади. Айни пайтда Франциянинг Марсел шаҳрида истиқомат қилмоқда. (Суратда: Тўрабек ватандошлари билан Бишкек шаҳридаги БМТ идорасида. 2008-йил, ёз фасли).

-Тўрабек. Сизни Қирғизистонда муҳожирликда юрган пайтингизда ёзган "Ватангадо” номли ҳикоянгиз анча машҳур бўлиб кетганди. Шу биргина хикоя Тўрабек Санони мухолифатдаги ижодкорлар орасида "йилт” этиб кўзга ташланган машҳур инсонга айлантирди. Мен "Тўрабек бошқа ҳикоя ёзмаса ҳам биргина шу ҳикояси билан ўзбек адабиётида ўзига ҳайкал яратди” деб ўйлаган эдим. Ҳақиқатдан, бу ҳикоядан сўнг сизни бошқа бадиий асарларингизни ўқимадик. Кейинчалик эса, ўтган йили Франциядан сиёсий бошпана олганингиз ҳақида эшитдик холос. Куни кеча "Бирдамлик” ҳаракатидан чиққанлигингизни билдирдингиз. Нега бир йил давомида "узлатда” яшадингиз? Бунинг сабаблари нимада эди?

Тўрабек Сано: -Йўқ, мен « узлатда » яшамадим, тақдир тақозаси билан «узлатда» яшашга мажбур бўлдим. Франциянинг бетакрор ва гўзал пойтахти Париж шаҳрига кириб келгунимга қадар Француз тилининг ҳатто элементар жиҳатларини ўрганиб олишга ҳам имкон тополмаган эдим. Биладиган сўзим биргина "БОНЖУР” эди. Инглиз тилидан ўша дамларда «0» едим. Рус тилини бу ерда деярлик ҳеч ким тушунмайди.

Парижнинг халқаро аэропортларидан бири Charles de Gaullesга кириб келишим биланоқ соқовга айландим - қолдим. Мени кутиб олган ХМИ (Халқаро Миграция Идораси) ходимаси дастлаб инглиз тилида гапирди. Нимлардир тушунгандек бўлдим. Сабаб ўқувчилик даврларимда инглиз тилини 20 % га қадар билмасада, бизларга инглиз тилидан таълим берувчи домламиз жаҳон тили бўлмиш ушбу тилда ора-чора «нутқ» сўзлаб қолар экан, мен имкон қадар диққат билан тинглар эдим. Лекин шундай бўлсада қаршимда турган аёлнинг нималар деганини тўлиқ идрок этолмадим.Кейин француз тилида гапирди.Умримда бирон-бир инсонни француз тилида гапирганини эшитмаган бўлсамда унинг «БАГАЖ» деган сўзни ишлатганини шуурим илғай олди. Тушундимки, у юкларим ҳақида сўрамоқда. Лекин афсуски француз тилида рус тилидаги сўзларга айтилиши жиҳатдан ўхшаш бўлган сўзлар жуда кам экан.

Мен Швеция, Норвегия, АҚШ ва Канада каби давлатлардан сиёсий қочқинлик мақоми олиб истиқомат қилаётган ватандошларимнинг ҳаёт тарзлари қандайлигини тахминан бўлсада билар эдим. Лекин Францияда мен гувоҳ бўла бошлаганларим, яъни менинг Францияда бошланган қочқинлик ҳаёт тарзим юқорида номи зикр этилган давлатлардаги қочқинлар ҳаёт тарзига сира ўхшамас эди. Liberté, Egalité, Fraternité (яъни Озодлик, Тенглик, Биродарлик) шиори негизида бунёд этилган ва қонунлар доирасидан сира ҳам ташқарига чиқмаган ҳолда иш олиб борувчи бу мамлакат қочқинларга нисбатан жуда ҳам қаттиққўл эди.

Бу ерга келганимнинг дастлабки кунлари Париж меҳмонхоналаридан бирида нафас ростладим. Кейин эса хужжатларимни расмийлаштиришга кириб кетдим. Ҳа, хужжатларимни барчасини ўзим расмийлаштирдим. Миграция ходимаси, бир таржимон орқали жами 5-та ташкилотга боришим кераклигини ва қандай қилиб бу идораларни топиб боришимни тушунтирди холос. Тасаввур қилаяпсизми, мен - Ўзбекистондан келган қочқин ингилиз тилини ҳам, француз тилини ҳам билмаган ҳолда Франция идораларига бориб ҳужжатларимни мустақил тарзда расмийлаштиришим керак эди. Ўша дамларда баъзи - бир идораларни излайвериб - излайвериб Парижни 8 соатлаб пиёда кезган вақтларим бўлди. Йўқ, кўчадаги инсонлардан сўрасам бўлади. Французлар мулозамат билан узоқ вақт тушунтириб беришади. Лекин қайси тилда сўрайман? Орқага қайтиб responsable (масъул шахс) дан сўрашим ҳам мумкин. Лекин қандай сўрайман? Таржимон ҳафтасига бир марта «кўриниш бериб қўяди» холос. Қўлимдаги қоғозларга қараб, «нималар ёзилганини ўқиб кўрайчи»- дейман. Лекин қоғозга қараб бошим айланади. Сабаб «е» ҳарфининг 5-хил, «а» ҳарфининг 4-хил кўриниши бор. «О» ҳарфи эса 6-хил кўринишни жамлаб олган. Мен бир ҳолатда Préfecture (Профектура) идорасининг ходимаси тушунтирган сўзларга тушунмасдан керакли ҳужжатларни олишга 4-кун кечикиб, француз қонунларини бузганликда айбландим.

Шундай холатда юравериб, тил билмасликдан азоб чекиб, фикримни баён этолмасдан, соқов бўлиб юришдан азобланиб жуда қийналдим. Кейин эса мени лагерга кўчиришди. У ерда бир чечен миллатли оила бошлиғи билан танишдим ва унда русча-франсузча сўзлагич борлигини билиб, бу кичик ҳажмли китобчани илтимос қилиб олдим-да, тиним билмасдан, кечаю кундуз шу китобга битилган сатрларни ёдлай бошладим. Ҳужжатларимни минг бир азоб билан расмийлаштириб олган бўлсамда, квартирадан дарак йўқ эди. Ҳалиги сўзлагичдаги сўзларни бир-бирига қўшиб ёзиб, ғиж-ғиж грамматик хатолар ила ёзилган бўлсада бир варақ қоғозни responsable (ма’сул шахс) олдига қўйдим.У қоғозга икки минутлар чамаси тикилиб турди-да. Je comprends pas
(мен тушунмадим) деди. Мен қоғозни олдимда, кичкинагина рус уйчасини расмини чиздим. У тушунди ва : Oui, oui. Vendredi! -деди. Мен бу кунга келиб ҳафта кунларини ва ойлар номланишини тўлиқ ўрганиб бўлган эдим. «Vendredi» - бу "жума куни” дегани эди. Жума куни уйга кўчар эканман, деб тушуниб роса хурсанд бўлиб, такрор-такрор «MERCI» айтиб қабулхонадан чиқдим. Лекин айтилган кун келган рус - француз, француз - рус таржимони орқали responsable (масъул шахс) билан суҳбатлашиб аниқладимки, квартирага кўчиб ўтишим учун қатор мажбуриятларни бажаришим керак экан. Мажбуриятлар эса бармоқ билан санарли эмас. Мен responsableдан (масъул шахсдан) ҳамма қочқинлар шунақанги мажбуриятларни бажариши керакми?-деб сўрадим. Йўқ, ҳамма қочқинлар айнан шу мажбуриятларни бажариши шарт эмас экан.

Бу ерда 18-25 ёшлар орасида бўлган, лекин уйланмаган шахслар учун алоҳида, 18-25 ёшлар орасида бўлган, лекин уйланган шахслар учун алоҳида мажбуриятлар бор экан. Лўнда ва содда қилиб айтадиган бўлсам, ҳар бир кишининг ёши, оилавий аҳволи, француз тилини билиш даражаси, қармоғида нечта фарзанди борлигига қараб алоҳида-алоҳида низомлар ишга солинар экан. Мен responsable (масъул шахс) билан узоқ ва давомли суҳбатлашиб, тушуниб етдимки, ҳар бир сония вақтимни тил ўрганишга бағишламасам кейинчалик ўзимга қийин бўлиб қолар экан. Эртаси куни дунёнинг энг йирик темир йўл транспорти тизимига эга бўлган Париж шаҳри RERига (Réseau express régional d’Île-de-France) ўтириб Tour Eiffel (ЭйФЕЛ минораси) олдидаги шинамгина рус адабиёти дўконидан франсуз - рус словари харид қилдим. Ҳа, Париж гўзал, лекин менинг кўзимга шаҳар гўзаллиги кўринмасди. Шундай қилиб темир қонунлар билан белгилаб қўйилган мажбуриятларни бажара бошладим. Францияга келганимга 3-4 ой бўлиб қолган кунларнинг бирида тил ўрганишдан бир оз толиқиб, бошим ари уясидек бўлиб кўчага чиқдим. Кўчанинг бошидаги "BON NUIT” интернет клубига кўзим тушиб, почтамни очиб кўришни истадим. kelajak@gmail.com қабул қилган мактублар орасида мен жуда яхши танийдиган инсондан келган хат бор эди. Хатни ўқий бошладим: "Салом, ука.
Юрибсизми? Мен сизни ҳурмат қилар эдим. Францияга бориб олган заҳотингиз кибрга берилиб кетдингиз. Кўрмаганинг кўргани қурсин, деб шунга айтадилар-да. Кибрга берилмаганингизда ҳеч бўлмаса салом қилиб турар эдингиз. 4 ой бўлдики сувга тушган тошдек жимсиз…”Хатни давомини ўқимасдан бошини қўлларим билан сиқиб юқорига қарадим. Нигоҳим клуб деворига осиб қўйилган соатларга қадалди. Улар Париж, Токиё, Нью-Йорк ва Москва вақтларини кўрсатар эди. Вақт тўхтовсиз ҳаракатда. Мен интернет ҳақини тўладимда, лагерга қайтиб яна китобни қўлимга олдим.

Ўтган вақт давомида мен шундай яшадим ва шундай яшамоқдаман. Квартира олиб, Марселга кўчиб келдим. Лекин мен ўзим ҳам мажбурият бажаришга одатланиб, ўз-ўзим учун мажбурият белгиладим. Ҳозирги кунда мажбуриятларнинг икки мажмуасини бажаришга киришганман. Биринчиси - Франция тартиб қоидалари ва қонун қоидалари белгилаб берган мажбуриятлар бўлса, иккинчиси виждоним, ақл-идроким қабул қилган мажбуриятлар мажмуасидир. Умид қиламанки нега бир йилга яқин вақт давомида "узлатда” яшаганимни аксарият ўқувчилар тушунишди. Ҳақиқатки, мен юқорида ёзганим каби ўзгача вазиятда қолган ҳолда, бир сония вақтни ҳам бой бермасликга мажбур эдим.

- "Бирдамлик” ҳаракати интернет саҳифасида сиз томонингиздан уюштирилган туркум суҳбатлар ҳанузгача мароқ билан эсланади. Сизни бу ҳаракат учун қилган хизматларингиз кўпчиликка маьлум. Нега Францияга келган дастлабки кунлардан "Бирдамлик” ҳаракатида иштирок этмай қўйдингиз? Куни кеча эса бу ҳаракатдан чиққанингизни эьлон қилдингиз? Бунинг сабаблари нимада?

Т.С.: -”Бирдамлик» ҳаракати тадбирларида нега иштирок этолмаганимга, ўйланмнки, биринчи саволга жавоб бериш давомида тушунтириш бериб ўтдим. «Бирдамлик» ҳаракати сафини тарк этишим сабабларини тўлиғича тушунтириб бериш учун ортга назар ташлашимиз керак.

2006-йил поёнига етиб бораётган эди. Устоз Эгамназар Шайманов мени, Тоғбой Абдураззоқни ва Холдор Вулқонни Бишкек шаҳридаги қирғизча тартиб бўйича ишловчи ошхоналардан бирига таклиф қилди. Мен "оёғимни қўлга олиб, учиб” келдим, Тоғбой Абдураззоқ ҳам келди. Холдор Вулқон эса узрли сабаб билан учрашувга кела олмади. Шу куни мен, устоз Эгамназар Шайманов ва Тоғбой Абдураззоқ - учаламиз "Бирдамлик” ҳаракатининг Қирғизистон бўлимига асос солдик. Устоз Тоғбой Абдураззоқни номзодини ҳаракатнинг Қирғизистон бўлими раҳбарлигига кўрсатди. Тоғбой ака раддия билдириб, бу каби масъулиятли ишлар учун энг яхши номзод Эгамназар аканинг ўзи эканлигини айтди. Мен Тоғбой акани қўллаб қувватладим. Шу билан устоз Эгамназар Шайманов "Бирдамлик” ҳаракати Қирғизистон бўлимининг илк раҳбари этиб тайинланди.

Бу воқеани эслаб, шу нарсага ўқувчиларнинг диққатини қаратмоқчиманки, Қирғизистон каби давлатларда 3-киши тўпланиб, ҳар қандай сиёсий ташкилот тузиши мумкин. Лекин Франция бу Қирғизистон эмас. Ҳурматли Баҳодир Чориев буни тушунмади, нафақат буни, балки менинг қай вазиятда эканлигимни инобатга олмади ва "Бирдамлик” ҳаракатининг Франция бўлимини очишимни талаб қилди. Мен юқорида айтиб ўтганим каби Қирғизистондагидек қилиб, 3 одам тўплаб "Бирдамлик” ҳаракатининг Франция бўлимига асос солинганини овоза қилишим мумкин эди. Лекин аниқки мени бу каби ҳукумат рўйхатидан ўтмаган ҳолда фаолият олиб борувчи ҳаракатнинг бўлим раҳбари бўлиб 2-3 кун ишлай олишим мумкин эди холос. Кейин эса Француз тартибот маҳкамаси ҳузурига мени "беозоргина” олиб боришлашарди. Ҳурматли Баҳодир Чориев "Бирдамлик” ҳаракати АҚШда рўйхатдан ўтганини ва айнан шунинг учун бошқа давлатларда рўйхатдан ўтмаган ҳолда фаолият олиб бориши мумкинлигини айтиб келади. Лекин Француз қонунчилик тизимида АҚШда рўйхатдан ўтган ташкилот бу мамлакатда давлат рўйхатидан ўтмаган ҳолда фаолият олиб боришини имконловчи бирон-бир қонун йўқ. Ҳа, мен Франция (Rébulique Française) давлат рўйхатида расмий қайд этилган "Бирдамлик” ҳаракатининг Франция бўлимини бошқаришга тайёр эдим. Лекин айнан 2009-йилда "Бирдамлик” ҳаракати Францияда қонуний фаолият олиб боришга имконсиз эди. Йўқ, мен "Бирдамлик” сиёсий фаолият юрита олмайди, демоқчи эмасман. Лекин, Францияда расмий қайддан ўтиш учун биринчи ўринда бу ташкилот муқим адресига, яъни ўз офисига эга бўлиши керак эди. Ахир, тайинли манзили бўлмаган, аъзолари какудек у- ердан бу-ерга "учиб” юрувчи ташкилотни қайси давлат рўйхатдан ўтказади? Иккинчи ўринда ва кейинги ўринларда нима қилиш кераклигини беҳуда санаб ўтирмайман. "Бирдамлик” ҳаракати Парижда ижарага квартира олиб, офис очиб ва кейинги босқич ишларни амалга ошириши учун камида 150 000 € керак эди. Бу маблағ порахўрлик учун эмас, бир ташкилотни давлат рўйхатидан расман ўтиши учун, Европа талабларига жавоб берувчи бир ташкилотни ҳаракатга келтириш учун йўл-йўлакай сарфланадиган маблағ миқдори холос.

Мен тушундимки, "Бирдамлик” ҳаракати Францияда расман фаолият олиб боришга имконсиз эди. Қолаверса Аваз Фаёзов, Баҳодир Узоқов, Ҳайитбой Қўзиев ва яна бир неча кишилар ҳаракат сафидан четлаштирилди. "Бирдамлик” ҳаракати фаолиятида аниқлик ва эркин фикр билдириш имконсиз бўлиб қолди. Ҳаракат қандайдир қарор қабул қилар экан, бунинг учун аъзолар фикрини билишга ҳожат йўқ, деб ҳисобланиши оддий ҳолатга айланиб қолди. Бу эса ҳаракат низомига зид эди. Ҳурмали Баходир Чориев ўз вақтида мендан: "Тўрабек, сиз нима деб ўйлайсиз, нега аъзоларимиз учинчи давлатга чиқиб олишлари билан ҳаракатимиз сафини тарк этмоқда экан”деб сўраганди. Билмадим, ҳурматли Баҳодир Чориев бу саволга жавоб топдими, йўқми, лекин мен жавоб топганимга анча бўлди. Ҳақиқатни айтишим керакки, ҳурматли Баҳодир Чориев қиш кунлари ейишга нони йўқ бўлган, Бишкекнинг қор қоплаган кўчаларида товони тешик бўлган калишда юрган, "нон” дея зор-зор йиғлаб турган қоракўзларини боқиш учун она юрти Ўзбекистондан олиб келган шол гиламини "ДОРДОЙ” бозорига чиқариб сотаётган ўзбек қочқинларига ўз вақтида беғараз ёрдам берди. Мен ўзим ёрдам пулларини олиб бориб берар эдим. Отаси пул олганини кўрган миттигина болакайлар "энди гўштли овқат еймиз”-деб қувнаб қолишарди. Лекин, бугунги кунда уларнинг барчаси учинчи давлатда ва улардан биронтаси "Бирдамлик” сафида эмас. Мен ўзим ҳам "Бирдамлик” ни тарк этиш ниятида эмас эдим. Лекин, менинг ўзга бирон-бир чорам қолмаган эди.

-Мана, Францияга келганингизга ҳам бир йилга яқин вақт бўлди. Франция сизда қандай таассурот қолдирди?

Т.С.: -Агар мен Францияга келиб, маълум муддат шу давлат ҳудудида бўлиб, яна бу мамлакатни тарк этсам Франция менда қандайдир таассурот қолдириши мумкин эди. Мен шу мамлакат ичида доимий равишда истиқомат қилмоқдаман. Дастлаб, илк келган кунларим менда таассурот уйғотган нарсалар бугун менинг кундалик ҳаётимга айланиб бўлди. Кундалик ҳаётимдан эса мамнунман. Инсонни инсон қилиб турувчи нарса бу олдинга қараб интилиш, шафқатсиз тўсиқларни енгиб ўтишга ҳаракат қилиш ҳиссиёти мавж ураётган қаттий руҳиятдир. Францияда ҳар бир инсонни мустаҳкам руҳият соҳиби бўлиш учун, кучли иродали инсон бўлиб етишиш учун амалга тадбиқ этилган ва беқиёс натижалар бераётган тартиб-қоидалар мавжуд. Бу мамлакатга илк келган кунимда мен юқорида қайд этганим каби бир оз қийналдим. Сабаб мен қонунлар ишламайдиган ва ҳеч қандай мажбурият ҳис этилмайдиган жамиятдан келган шахс эдим.

- Бугунги кунда ҳам бадиий ижод билан шуғуланаяпсизми? Нималар ҳақида кўпроқ ўйлайсиз ва нималар ҳақида ёзгингиз келади?

Т.С.: -Бўш вақтларим ижод билан шуғулланишни давом эттирмоқдаман. Француз тилида ёзилган, жаҳон адабиёти сирасига кирувчи китобларни ўқиб, адабиётнинг менга қоронғу бўлган жабҳаларини идрок этишга интилмоқдаман. Ўйланманки, бу ҳам ижод билан шуғуллланишнинг бир тури.
"Нималар ҳақида кўпроқ ўйлайсиз?”, деган саволингизга жавоб берадиган бўлсам .… Ўйлашим шарт бўлган нарсалар кўп. Масалан, ўзбек мухолифатчиларининг қилаётган ишларидан бохабар бўлиб, ҳайрат ила "ўзбекларга нима бўлаяпти ўзи?”, деб ўйлайман. Ёзгим келади, ўзбегимнинг хатолари ҳақида. Ёзгим келади, миллий фожеамиз ҳақида. Лекин қўрқаман, ўзбек мухолифатчиларининг орасида бораётган «эшак минди» ўйинига аралашиб қолишдан қўрқаман, Каримов бир четда қолиб, ўзи билан ўзи курашиб келаётган мухолифатчиларнинг бирига айланиб қолишдан жуда қўрқаман. Келинг, шу ўринда ҳозирги кунда қамоқда ётган Хайруллоҳ Ҳамидов ижодидан бир парчани биргаликда мутолаа қилайлик. Зеро, ўзбекларга нима бўлганини ўйлаётган ёлғиз Тўрабек эмас.

Борган сари гуноҳ тўляпти,
Ҳолимизга ҳамма куляпти,
Бутун дунё турибди ҳайрон,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Бир пайтлар муаллим бўлган,
Етмиш минглаб ҳадислар билган,
Бухорийни тарбия қилган,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Тўғри йўлни кулиб кўрсатган,
Ҳақиқатнинг ўрнин ўрнатган
Навоийга ҳарф ўргатган,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Тинмас кўча-куйда яллалар,
Қайда қолди гўзал паллалар?
Термизийга айтган аллалар,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Элим сочган даври ҳурликда,
Бугун эса тамом хўрликда,
Пешқадамдир порахўрликда,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Султон бўлган, юрак қўлида,
Ҳукм қилган сарой тўрида,
Хизмат қилар Қозоқ ерида,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Заҳар иси келар болидан,
Ҳароми кўп топган молидан,
Туркман ҳатто кулар ҳолидан,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Йигитлари топиб "дугона”,
Хохлаганда қилар жонона,
Қизларига ҳаё бегона,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Шоирлари мансаб талашар,
Пешволарни мақтаб талашар,
Мўминлари мазҳаб талашар,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Отилгандек мисли палахмон,
Ватангадо ҳолида ҳамон,
Рус ерида хор-у саргардон,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Фарзларига амал қилмайди,
Суннатларни писанд илмайди,
Ҳаққин талаб қилиш билмайди,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Бугун ҳайрон Ибн Синолар,
Мавлони ўтказиб дунёлар,
Тополмас қалбига даволар,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Мўминлиги даводан ташкил,
Ҳаёти кайф-сафодан ташкил,
Эҳсонлари риёдан ташкил,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Қодирийни сотгани етмай,
Беҳбудийни отгани етмай,
Бугун қўймас яхшини тутмай,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Ёқмас биров ҳақ сўз гапирса,
Тағин ҳақни излаб лоф урса,
Дин, деган "дин” сўзин тупурса,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Четдан келган ҳар қандай одам,
Ҳайрон бўлар ташласа қадам,
Ҳамма учун тунда ёққан шам,
Ўзбекларга нима бўляпти?

Қаён борсам халқим қилар тўй,
Мижозича айтилгандек - қўй,
Хайруллони ўйлатар бир ўй,
Ўзбекларга нима бўляпти?

- Бугунги ёш ижодкорлар ҳақида қандай фикрдасиз? Ёшлар орасидан ҳам Тўрабек Санолар чиқишига умид борми?

Т.С.: -Саволингизни биринчи қисмига жавоб беришдан олдин шу нарсани таъкидлаб ўтишим кераки, мен ўзим ҳам ушбу ёш ижодкорлар орасидаман. Улар ҳақида қандайдир фикр билдириш учун мен уларнинг фаолиятидан бохабар бўлишим керак. Лекин афсуски мен ёш (18-25 ёшлар орасида бўлган) ижодкорлар орасида жиддий фаолият олиб бораётган бирон - бир инсонни кўрмаяпман. Бу эса ёшлар орасида адабиётга интилиш сусайиб кетганидан далолатдир.

Эрнест Хемингуей, "ёзувчи бўлиш учун озроқ истеьдод, катта меҳнат ва бахтсиз болаликни бошдан кечириш керак”, деган эди. Мен шу ўринда алоҳида урғу берган ҳолда таъкидлашим керакки, ҳалигача адиб даражасига кўтарила олганим йўқ. Лекин, Хемингуей айтганидек бахтсиз болалик гувоҳи бўлган ҳолда, катта меҳнат ортидан оққа тушурганларим аксарият ўқувчиларга манзур бўлди. Агар ўсиб келаётган ёш авлод вакилларида ҳам бир оз истеъдод бўлса ва тинимсиз равишда изланиш олиб боришса, албатта, буюк ёзувчи бўлиб етишишлари шубҳасиз. Чунки, Ўзбекистонда таваллуд топган ҳар бир ёш авлод вакили бахтсиз болалик қурбони бўлиб, ҳаёт кечирмоқда. Сабаб, Каримов режими айнан болаларга бахтсизлик инъом этиш ортидан ўз қудратини сақлаб турибди. Интилишса, олдинга қараб ҳаракат яилишса, оқимга қарши сузиш учун ўзларида куч топа олишса, шубҳасиз мақсадлар чўққисини забт этишади.

- Ўзбекистонни, ўз ватанингизни соғинмадингизми? Бу дунёда сиз учун энг азиз ва муқаддас нарса нима?

Т.С.: -Ҳа, Ўзбекистонни жуда соғинаман. Ватан ҳамиша муқаддасдир. Мен учун энг азиз ва муқаддас нарса –Муборак шаҳрининг бир сиқим тупроғидир.

- Севги, муҳаббатга ишонасизми? Бирор кишини чин дилдан севиб қолганмисиз?

Т.С.: -Қачонлардир Ўткир Ҳошимовнинг "Дафтар хошиясидаги битиклар” китобида ёзилган қуйидаги фикрларни ўқиган эдим: "Муҳаббат – икки жинс вакилининг бир-бирига шаҳвоний тарзда талпинишидир”. Ёш эдим, китобларнинг барчасида ҳақиқат ёзилади, деб фикр қилар эдим. Лекин, 21 ёшни қаршилаб олганимдан кейингина юқоридаги фикр мутлақо асоссиз эканлигини тушиниб етдим. Ҳа, мен ҳозирги кунда дунёнинг бошқа бир бурчагида истиқомат қилаётган қизни жуда қаттиқ севиб қолган эдим. Лекин тақдир ҳеч кимни хаёлига келмайдиган бир ўйин билан мени ундан, уни мендан маҳрум этди ва бугунги кунга келиб, у қизга уйлана олмаслигим 100 фоиз аниқ бўлиб қолди…

- "Янги Дунё” мухлисларига қандай янги асарларингизга совға қилишингиз мумкин?

Т.С.: -Нафақат "Янги Дунё” мухлисларига, балки барча-барчага ўзимнинг ўлмас асарларимни ҳадия этиш ниятидаман, бироқ яқин орада эмас. Сабаб, адабиётнинг мен ҳали идрок этолмаган жабҳалари талайгина. Лекин, энди фақат ва фақат француз тилида ёзаман. Сабаб, француз тилининг сўз бойлиги ўлмас асарлар яратиш имконига тўлиқ эгадир. Қолаверса, ўзбек тилида ёзсам, аксарият ватандошларим қийналиб ўқишади. Чунки, гувоҳи бўлганингиздек, бугуни кунга келиб крилл ҳарфларида ёзиш имконидан мутлоқо маҳрум бўлганман.(Суҳбат лотин имлосида ёзилган эди, биз криллчага ўтказдик-муҳ.)

-Мароқли суҳбатингиз учун ташаккур!

Сухбатдош: Юсуф Расул.

www.yangidunyo.com