Норасмий кўрсаткичларга биноан, Россияда ишлаётган беш миллион ўзбекистонлик мухожирларнинг баъзилари диний таъқиблар туфайли ватанни тарк этишган
Москвадаги Инсон Ҳуқуқлари Институти хабар қилишича, Россияда яна бир Ўзбекистон фуқароси Россияда қочқинлик мақомини сўраганига қарамай, ҳибсга олинган.
Бу ўтган бир ой давомида юз бераётган иккинчи шундай ҳолатдир.
26 ёшли Ибодулла Мамажонов, одатдагидек, Ўзбекистон томонидан диний экстремизмда айбланмоқда, бироқ унинг россиялик ҳимоячиларига кўра, яна одатдагидек, расмий Тошкент бу айбловларни тасдиқловчи муайян далил-исбот йўлламаган.
Ибодулла Мамажонов Москвада ўтган жума куни ҳибсга олинган ва ҳозирда Москванинг 4-СИЗОсида сақланмоқда.
Бир ой аввал ўз диний қарашлари учун таъқиблардан қочганини айтган Дилмурод Салимов исмли бошпана изловчи ҳам ҳибсга олинганди, бироқ Инсон Ҳуқуқлари Институти ҳимоячилари ҳаракатлари ёрдамида у озод этилган.
Суд Ўзбекистон тарафи унинг айбловларини етарлича асослаб бермаганини айтган.
"Виртуал ташкилот"
Адвокатларга кўра, Мамажонов ишида ҳам далил-исбот кучли эмас. Фақат унинг дўсти қўлидаги компьютердан 15 йил аввал бедарак кетган имом Абдували Мирзаевнинг маърузалари топилгани даъво қилинган, холос.
Мамажонов ўз намозхон шериклари билан Ўзбекистонда диний ташкилотга аъзо бўлганликда айбланади, бироқ Россия томони бу қандай ташкилот, унинг номи, мақсадлари ёки амал қилиш усуллари ҳақида ҳеч қандай ҳужжат йўлламаган.
Ҳимоячилар бу ташкилотни "виртуал ташкилот" деб номлашган.
Мамажоновнинг ҳимоячилари "у бошпана сўраб ариза берган бўлсада" деган иборани қўллашмоқда.
Қонун нима дейди?
Ҳуқуқшуносларга кўра, аслида Россия қонунчилигида бу борада ноаниқлик мавжуд, ундан ташқари Оврўпо инсон ҳуқуқлари конвенцияларига қарши ҳам амал қилинади.
Инсон Ҳуқуқлари Институти адвокатларидан бири Елена Рябининага кўра, бошпана изловчи мажбуран ватанига қайтарилмаслиги қонунда белгиланган.
"Қочқинлар борасидаги қонуннинг 10-моддасининг 1-қисмида айтилишича, "қочқин мақомини олган ёки қочқинлик истаб ариза топширган шахсни, агар у ватанидан қочишига сабаб бўлган ҳолат сақланиб қолаётган бўлса, ўз ватанига мажбурий қайтариб бўлмайди." Яъни бу қонун ҳам қочқинлик мақомини олган шахсларни, ва ҳам бошпана излаб ариза топширган шахсларнинг мажбуран ватанига қайтарилишининг олдини олиши керак", - дейди Рябинина хоним.
Елена Рябинина учун бир қизиқ жойи шуки, агар бирон ўзбекистонлик номига ҳибс талаби келиб тушган бўлса, прокуратура Федерал Миграция Хизмати, Ташқи Ишлар Вазирлиги ва ФСБ, яъни Федерал Хавфсизлик Хизматига мазкур шахс бўйича савол йўллайди: яъни бу киши ҳақиқатан ҳам бошпана изловчими, уни қайтаришга тўсиқ бўладиган шароитлар борми каби саволлар.
Бироқ, масалан, ФСБнинг прокуратурага йўллаган хатида "Бу шахснинг ватанига қайтарилиши Россиянинг манфаатлари ва хавфсизлига зарар етказмайди" деб айтилган. Яъни, ҳимоячи фикрида, бундан кўриниб турибдики, Россия манфаати эмас, айнан бу ўзбекистонлик манфаати ёки хавфсизлиги нима бўлади - бу ҳеч кимни қизиқтирмайди.
Охирги экстрадиция
Охирги марта ўтган йил ёзида бир ўзбекистонлик диндор шахс Тошкентга қайтарилиши ортидан Тошкентда олти йилга қамалган.
Инсон Ҳуқуқлари Институти билдиришича, унга Россия расмийлари "ҳимоядан воз кечмасанг ишинг қийинлашади" дея таҳдид қилганидан сўнг у барча ҳуқуқий ҳимоядан воз кечган ва бунинг ортидан осонликча экстрадиция қилинган.
Ибодулла Мамажоновни ҳимоя қилаётган адвокат Дарья Тренина ўзбекистонлик бошпана изловчилар оддий диндор кишилар эканини айтди.
"Мен ҳимояси билан шуғулланган ўзбекистонликлар ҳеч қандай ноқонуний амалиётга алоқадор эмаслар, аммо барчаси Худога сиғинадиган шахслар. Улар ибодат қилишади, шария қонунларига асосланиб никоҳларни ўтказишади. Бу одамлар экстремист эмаслар. Биз бу инсонларнинг ҳуқуқий ҳимоясига киришишдан аввал, аввало улар нима учун таъқиб қилинганини яқиндан ўрганиб чиқамиз, биз 100 фоиз ишончимиз комил, бу шахсларнинг диний экстремистик ташкилотлар амалларига мутлақо алоқалари йўқ", - дейди Тренина хоним.
