Анвар Ортиқов: Ўш воқеасини уюштирганлар ҳали ҳам ҳукуматни бошқармоқда - 17 Марта 2011

"Ор-Номус” партиясидан Қирғизистон парламенти депутатлигига сайланган Анвар Ортиқов фикрича, Ўшда инсон ҳуқуқлари, жумладан, ўзбеклар ҳақ-ҳуқуқлари қўпол тарзда ҳуқуқ- тартибот тузилмалари томонидан топталаётганидан хукуматнинг хабари бор. Бироқ расмийлар бундай ҳолатларнинг олдини олишни хоҳламаяпти.

Озодлик радиоси мухбири билан суҳбатлашган депутат Анвар Ортиқовга кўра, "Ўш воқеасини муваққат ҳукуматни бошқариб турганлар уюштирган ва бу одамлар ҳокимиятда қолар экан, Ўш қирғини такрорланмайди, деб ҳеч ким кафолат бера олмайди”.

Озодлик: Анвар Ортиқович, 15 март куни президент Ўтунбаева Ўш, Ўзган ва Қорасувда вазият нотинчлиги, ўзбеклар орасида қирғизлар яна бостириб келар эмиш, деган ваҳима борлигини ва ўзбеклар қаршилик кўрсатишга тайёргарлик кўраётгани ҳақида баёнот берди. Аммо биз суҳбатлашган оддий одамлар президентнинг бундай баёноти асоссиз эканлигини айтишди. Сизнингча, президент нега бундай ваҳимали баёнот билан чиқди?

Анвар Ортиқов: Бизда давлат раҳбарларининг ўзлари асосий ваҳима тарқатувчилар бўлиб қолди. Биз бу масалани парламентда ҳам кўтарганмиз. Миллий хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги бизни бундай ваҳималарга асос йўқ, деб ишонтиришган. Демак, бу асоссиз гаплар. Бундай гапларни гапиришдан мақсад ўзининг нақадар кераклигини билдириш учун, "Мен вазиятни назорат қилаяпман, агар мен бўлмаганимда, жуда ёмон ишлар бўлиб кетар эди” қабилидаги ташвиқотдир.

Озодлик: Балки президент бу билан Ўш воқеалари яна такрорланиши мумкинлигига шаъма қилаётгандир?

Анвар Ортиқов: Мен Ўш воқеалари бўйича парламентда ҳам, бошқа жойларда ҳам ўз фикримни очиқ айтиб келаяпман. Ўш воқеалари вақтли ҳукуматни бошқарган одамлар томонидан уюштирилган. Сабаби, бундай воқеалардан асосан сиёсий мақсадларда фойдаланилади. Аввалига икки халқни бир-бирига қайраб, уруштириб қўйиб, кейин ортидан бу жанжални тинчитган бўлишади-да, "Мана, барқарорликни сақлаб қолдик”, деб сиёсий капитал йиғиш одат тусига кириб қолган. Шу нуқтаи назардан қаралганда, президент Ўтунбаеванинг 15 мартда айтган гапи ортидан ҳукуматнинг ўзи бир ғалвани бошлаб қўйиши мумкин. Шундан кейин президент "Мен бу ҳақда сизларни огоҳлантирганман”, деб ўзини оқлаши учун берилган баёнот, деб ҳисоблайман.

Албатта, миллатлараро низо ўзидан-ўзи пайдо бўлмайди. Аммо Ўш воқеасидан сўнг бирорта давлат арбоби, бирорта амалдор жавобгарликка тортилмади.

Озодлик: Бунинг сабабларини нимада, деб ўйлайсиз?

Анвар Ортиқов: Бу жанжални уюштирганлар ҳали ҳам ҳукуматни бошқармоқда. Шунинг учун улар ўзларига ҳеч қачон ёмон баҳо беришмайди. Аксинча, Ўш воқеасидан сўнг ҳукуматдагиларнинг кўпчилиги қаҳрамонларга айланишди. Жабрланганлар мутлақ эсдан чиқарилиб, ҳамма эътибор қаҳрамонларга қаратилаяпти. Буларнинг ҳаммаси Ўш воқеаларига сиёсий баҳо берилмагани оқибатидадир. Ўш воқеаларига сиёсий баҳо берилмагунича, Ўш воқеаларининг асосий айбдорлари, бу воқеани уюштирганлар аниқланмагунича, бундай қирғин қайта бўлмайди, деб ҳеч ким кафолат бера олмайди.

Озодлик: Ўшдаги миллатлараро муносабатлардаги мураккаб вазиятни бартараф этиш учун нималарга эътибор қаратиш лозим?

Анвар Ортиқов: Албатта, Ўшда миллатлараро муносабатларда беқарорлик кучли. Озгина пули бўлган одамлар милиция, прокуратура ва бошқа ҳуқуқ-тартибот органларига чақирилаяпти, улар сохта айбловлар билан қўлга олинаяпти. Кейин уларнинг пулини олиб, қўйиб юборишаяпти. Ўшда ҳуқуқ-тартибот тузилмалари коммерция билан, бойлик тўплаш билан шуғулланаяпти. Гуноҳсиз одамлар жабр тортаяпти. Бу ҳақда гап кўп. Албатта ҳукумат ҳам бундан хабардор ва айнан ҳукумат вазиятни изга солиши керак. Бироқ ҳукуматнинг вазиятни назорат қилишга кучи етмаяпти ёки ҳукумат буни хоҳламаяпти.

Озодлик: Нега бундай деб ҳисоблайсиз?

Анвар Ортиқов: Бизда фақат қаҳрамонлик кўрсатибгина, кейинги сайловда қатнашиш мумкин. Биров: "Урушни тўхтатдим, жанжалнинг олдини олдим” деб, яна биров: "Мен фалончини хўжакўрсинга олиб бориб қамадим, пулини олдим” деб, ўзини қаҳрамон кўрсатиб, ҳокимиятга келаяпти.

Бундан ташқари, бизда "уюшган жиноятчиликка қарши уруш бошладик” деб жар солишаяпти. Бунинг ҳаммаси ташвиқот-тарғибот кампанияси бўлаяпти. Аслида "Мен катта сиёсатчиман” деб, давлат бошқараётганларнинг жиноий гуруҳлар билан алоқаси борлиги ҳақидаги гаплар халқ орасида кенг тарқалган.

Ҳаққонийлик, адолатлилик, одиллик, очиқ сўз бизда йўқ ва буни ҳамма билади. Халқнинг ўзи ҳам сиёсатчиларнинг гапларига ишонмай қўйган. Чунки ўз қилган хатосини бўйнига олган ва бу хатони тўғрилаш учун ҳаракат қилган бирорта сиёсатчини шу кунгача кўрганим йўқ. Бундай сиёсатчи эртага пайдо бўлади ва уни кўраман, деган умид ҳам менда йўқ.