Сиз кўп ўйланманг, Роза эже!

Кейинги вақтда сиз ва Муваққат ҳукумат ҳақида бироз қаттиқ гаплар бўляпти. Буни ҳаммамиз эшитяпмиз. Шунданми, билмаймиз, сал сўзларингизда хавотир сезилади. Сиз ҳадеб ўйланаверманг, Роза эже! Биз, қирғиз ёшлари, сиз билан биргамиз. Сабаби, сиз бизнинг аждодларимизнинг асрий орзуларини амалга ошишига сабабчисиз. Аслида, сиз Курманжан даткадан ҳам зўрсиз. Нима, Курманжан датка рус генерали билан бир-икки марта учрашиб қўйганлиги учунгина тарихга ёзилиб қолган. Сиз эса ярим йилда бутун бир мамлакатнигина эмас, Марказий Осиёни алғов-далғов қилиб юбордингиз. Сиз 6 ойда қилган ишларни Акаев билан Бакиев 20 йилда ҳам қилолмаган. Қирғизистонни ҳақиқий суверен мамлакат даражасига чиқарган сиз бўласиз. Илгари Ўш ва Жалолободда қирғизлар мусофирга ўхшаб юришарди. Мана, бугун эмин-эркин, хоҳлаганимизни қилиб юрибмиз. Биров мушугимизни "пишт” деб кўрсин-чи, нима бўларкин? Буларнинг ҳаммаси Сизнинг шарофатингиздан, эже.

Сизга тан бермай илож йўқ! Яйловдан эндигина тушган содда, баёв аёлга ўхшаб кўринганингиз билан ичингиздан пишган мутахассис дипломатлигингизни исбот қилдингиз. Буни америкалик сиёсатчилар ҳам тан олишди-ку! Сизга берилган мукофот аслида қилган меҳнатингизнинг бир чимдимига ҳам арзимайди. Лекин америкаликларнинг сизга тан бергани кўпчиликни қойил қолдирди-да. Ҳатто айримлари алам қилганидан илгари олган сизга берилгандақа мукофотдан ҳам воз кечворишди-ю.

Сиз қирғиз халқини янги даражага кўтарган замонавий лидер ҳисобланасиз. Атрофингизга тўплаган шерикларингизнинг миллатсеварлик (миллатчилик дегим келмайди) ҳисси ҳам сизникидан қолишмайди. Уларнинг дунёқарашлари мақтовга лойиқ. Мамлакатда қирғиздан бошқа миллат квартирант, деган шиор ҳам зўр чиққан экан-да. Уни сизлар ҳаётда исботладингизлар. Ўтган йилдан бошлаб Сиз ва сафдошларингиз бизнинг бойишимиз ва бир нималик бўлиб қолишимиз учун ота-боболаримиздан қолган кўҳна усуллардан унумли фойдаланишимизга биз, қирғиз ёшларига шароит тузиб бердингиз. Очиғини айтганда, ўзбеклар тинмай ишлаганлиги учунми, билмаймиз, жуда бойиб кетишувди-да. Ўзим асли олий маълумотли ҳуқуқшуносман. Лекин нимагадир сартларни бойиб кетганлигини ҳечам сингдира олмайман. Ана шунинг учун атрофимга ёшларни тўплаб, уларни талашга бир-икки йилдан бери тайёргарлик кўриб юрувдик. Ҳеч пайти бўлмаётганди. Бакиевлар бунга рухсат беришмади; қўрқоқлик қилишди. Сизлар Бакиевни ҳайдаб солганингиздан сўнг бизнинг еримизда яшаётган бошқа миллатларни ернинг хўжайини ким эканлигини кўрсатиб қўйиш учун жуда яхши шароит яратилди. Бакиевнинг ҳайдалганлиги баҳона шимолдаги ёшларимиз Маёвкадан туркларни қувиб чиқармоқчи бўлувди, унчалик ўхшамай қолди. Шу орада Жалолободда Бакиевнинг амалдорлари сизларнинг одамларингизни ҳайдаб солди. Биз уларга унчалик аралашмай турдик. Мелиса ҳам аралашмади. Бирдан ўзбеклар сизларга ёрдам бериб, бакиевчиларни ҳокимиятдан қувиб чиқди. Буни ҳам жуда яхши режалаштирган экансизлар. Кейин билсак, аввал Текебаевнинг укаси келиб, ҳокимиятни босиб олганларни қувиб чиқиш учун ўзбеклардан ёрдам сўрабди. Бакиевчилар уларни ота бошлагандан кейин эса у ўзининг одамларини олиб, секин бошқа томонга жилворган. Ниҳоятда яхши ўйланилган усул қўллагансизлар. Натижада, ўзбеклар йўқ ердан айбдор бўлиб қолди. Ўзи уларга айб қўёлмай юрувдик. Ҳаммаси шундан сўнг бошланди-да. Уларнинг попугини пасайтириб, энасини танитиб қўйишимизда сизнинг ролингиз жуда катта. Чунки буйруққа бўйсунмаганни отиб ташлаш тўғрисидаги ўтган йилги июнь ойидаги сизнинг фармонингиз бизга жуда қўл келди. Генерал Исаков омон бўлсин. Ҳарбий қисмдаги командирларга яширин кўрсатма берган экан, шекилли, улар бизни қурол-аслаҳа билан тўла таъминлади. Ҳатто БТРларни ҳам берди. Хўжа кўрсинга уларни солдатлардан тортиб олгандай қилиб қўйдик. Аслида командирларга ҳам раҳмат, аввал юрмай занглаб ётган БТРларниям юргизиб, бакларини бензин билан тўлдириб қўйишган экан. Ўзбекларда эса қурол йўқ ҳисобида. Сизнинг фармонингизга асосланиб, аскарларга қўшилиб, биз ҳам роса отдик. Роса хумордан чиқдик, бунақаси бўлмаган. Ўзиям кўчама-кўча юриб, биттама-битта териб отдик. Аммо лекин шу фармонни жуда вақтида бердингиз-да, эже. Аскарлар билан мелисага қўшилиб, биз ҳам кўзга кўринганки сартни – қарими, ёшми, аёлми, болами, барибир, отиб, тирқиратиб юбордик. Қўрқмайдимиш-а? Қўрққанларидан уйларини ташлаб қочишди. Биз эса мулкини секин бўлиштириб олдик. Сизнинг даврингизда бир мазза қилдик-да, эже. Баъзи ўзимизнинг каллаварамлар болаларни ва аёлларни нега отасан, деб ақл ўргатгандай бўлишади. Ўша боласи эртага яна бойиб бизга нон тегмай қолади-да, аёллари бўлса, яна туғади, қириб ташламасанг.

Ўшдаги ўзбек бойларини СНБ, прокуратура ва мелисадагилар олдиндан эгаллаб олган экан. Лекин бизга мундайроқлариники ҳам керагича олишимизга етди. Буни жуда яхши режалаштирган экансизлар. Жалолободни бўлса, барпиликлар 2 марта шмон қилди. Чунки уларнинг бошлиғи Ташиев-да. Бунақа ишларни жуда ҳаддини олган у. Қолаверса, унинг кўпчилик дўстлари мафиозлар. Яхшиям, ўтган йили 12 июнь куни тайгараевликлар билан бағишликлар ҳам Жалолободни ва шаҳар ёнидаги хўжалар яшайдиган Тошбулоқ қишлоғини босиб, мулкини бўлиштиришга қатнашиб қолишди. Бўлмаса, улар сал норози бўлиб қолишганди. Биргина Ботиров Қодиржон деган бойнинг мулкини 2 кун ташидик. Ҳатто ёш боласининг кийимини ҳам қолдирмадик. Ҳар ҳолда Ботировни иккинчи ҳовлиқмайдиган қип қўйдик-да, эже. Биргина норози бўлган жойимиз – шу ердаям мелиса ва эсэнбчилар очкўзлик қилишиб, бизни Ботировни уйига яқинлатмай аввал ўзлари талашди. Уларга осон экан-да – тинтув қиляпмиз, қурол излаяпмиз, деб хоҳлаганча талайверишаркан. Шу қурол излаяпмиз дегани сал кулгили-да – қуролни барини ўзлари бизга тарқатиб қўйган бўлишса, нимани излашади, десангиз!

Бозорқўрғондаги бойларни бўлса, Бекназаровнинг ўғли Руслан бошлаб келган Мойлисув, Кўколма ва Қизилунгурдан келган ёшларимиз тинчитишди. Аммо сизга шуни айтиб қўйишимиз керак, Руслан ҳам жуда бўладиган бола экан. Миллатнинг қизиқчилиги учун ҳеч нарсадан тоймас экан. Отасига ўхшаб ўзбекни кўргани кўзи йўқ экан. Сартларга ҳужум уюштиришда Русланнинг хизмати жуда катта. У Бишкекдан бусикларда жуда кўп одамларни олиб келди ва Чотқол, Мойлисув, Новкентдаги мелиса бўлимларидан қуролларни олиб, бизникиларга бўлиб берди. Ҳужум қилганлар аввал ўзбекларни роса отди, сўнг уларнинг уйларидаги бор нарсаларини олишиб, машиналарга юклашди. "Нима қиляпсизлар?”-деб қарши чиққан 10 тача одамни ўзининг уйида отиб ташладик. Ҳамма нарсани олганимиздан кейин эса уйларига ўт қўйиб юбордик. 300 тача уйни ёндирдик. Ўша ердаги босқинга қатнашган кўколмалик бир оғайнимиз бир воқеани мароқ билан ҳикоя қилиб берди: "Ахматов Абдуқаҳҳор деган бир бойнинг уйидаги буюмлар, мебелу кийим-кечаклар ўзи учта Камазга юк бўлди. Ўлжаларни машинага юклаб, ўша ерда битта яхши овқат қилдик. Мазза қилиб қиттак-қиттак қилиб, овқатлангандан кейин, Роза Исаковна етакчилик қилаётган Муваққат ҳукуматнинг ҳаққига дуолар қилдик. Бизга шундай шартлар яратиб берган Роза эжемиз тинч бўлсин, бола-чақасининг орзу-ҳавасини кўрсин, деб чин дилдан тиладик. Кейин Ахматовнинг янги қурган уйига ҳам, эскисига ҳам ўт қўйдик. Янги уйи бирам ёнди, бирам ёнди, қўяверасиз. Томини немисларнинг черепицаси билан ёпган экан. Ёнғиннинг таъсирида ҳар бир черепица бирин-кетин портлаб, ҳар томонга сочилиб кетди. Арча майрам бўп кетди, вей. Роса томоша бўлди. Жуда маза қилдик. Бунақаси бўлмаган. Ахматовнинг пахта тозалаш заводидаги 100 тонна селитрани бўлиштириб олганлар ҳам Роза эженинг ҳаққига ҳозирги кунда ҳам тинмай дуо қилишяпти”. Ана шундай, эже. Қирғиз ёшлари сиздан жуда рози.

Бундай олий мақсадни амалга оширишда Бекназаров, Ташиев, Исаков, Асанов ва Мирзакматовлар сизга яқиндан ёрдам берганлигини бугунги кунда эътиборга олаётганлигингиз ҳам бизни қувонтиради. Уларни доимо эҳтиёт қилишингизни биз, қирғиз ёшлари, сиздан сўранамиз. Иложи бўлса, уларга "Қирғизистон Қаҳрамони” унвонини берсангиз ҳам ёмон бўлмайди. Сабаби, улар қирғизнинг ҳақиқий ботирлари. Шабдан, Жайил, Курманбек ботирлар ҳам ўз вақтида қўшни халқларга ҳужум уюштириб, уларнинг мол-мулкини талашда бошқаларга намуна бўлишган. Масалан, Ташиевнинг улардан қаери кам?! Унинг 12 июнь тунда Жалолободдаги қилган ҳаракатини анча-мунча лидер қилолмайди. Ташиевнинг ўша куни Жалолободда тўпланган ёшларга айтган гапларини эшитган одам ўзбекларни тириклайин еб қўйиши аниқ эди. Ташиев ўзбекларни шунақанги ёмон кўрар эканки, асти қўяверасиз. Бизни қурол билан таъминлаш бўйича махфий кўрсатма бўлган, шекилли, УВДнинг бошлиғи С. Бакиров билан Ташиев қуролни керагича бизга етказиб беришди. Ташиев айтгандай қилиб Ботировнинг университетини аввал ичидаги керакли нарсаларини олдик, сўнгра бинони бузиб ташлаш учун БТРдаги замбарак билан роса ўққа тутдик. Бузилмади. Жуда пухта қурилган экан. Бузилмагандан кейин келиштириб ўт қўйдик. Ундан ташқари ўша ердаги лицей билан спорт комплексини ҳам ёқиб юбордик. Биз ўша куни нима қилсак ҳам, Жалолободдаги мелисалар бизга ҳечам тўсқинлик қилмади, қайтанга ёрдам беришди. Уларгаям раҳмат, ҳақиқий қирғиз-да. Ўзиям улар роса алам қилиб юришган экан сартларга тиш қайраб. Сабабини сўрасак, Муваққат ҳукумат ҳокимиятга келгандан кейин ўзбекларнинг лидерлари, "ҳозирги мелисаларга пора беришма, улар вақтинчалик, қолаверса, нега биз уларни боқишимиз керак, ўзлари биз тўлаган солиқ ҳисобидан ойлик олишса”, деб катта-кичик ишбилармонларига ақл ўргата бошлаган экан. Уларгаям бу мойдай ёқиб, пора бермай қўйишган экан бир-икки ойча.

Аммо Сузоқни босиб олишга борганларга яхши бўлмади, эже. Бизникилар "Санпа” пахта тозалаш заводи томонидан киришмоқчи бўлган. Бироқ улар ўша ерда пистирма бор эканлигини билишмаган. Отишма бўлиб кетиб, бизникиларнинг 15 тачасини сартлар отиб қўйишибди. Биз борамиз, деб жўнаган эдик, Ташиев унамай қўйди. Лекин ҳақиқат биз томонда экан. Бизнинг йигитларни отганлар умрбод қамоққа ҳукм қилинди. Сиз шу масалада ҳам бизнинг манфаатимизни қўриқладингиз. Ўлганларнинг оилаларига пул бердирдингиз. Зиён кўрдим, деб арзланганки қирғизга ёрдам беряпсиз. Раҳмат, эже. Сиз қирғизнинг ҳақиқий президентисиз.

Суд жараёнлари ҳам кўнгилдагидай бўляпти. Ўзининг уйини қўриқлаб, қаршилик кўрсатган ўзбекка камида 20 йил тайёр. Одамларга қўшилиб, қаршилик кўрсатганлар эса умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилиняпти. Тўғри бўляпти. Қайта бош кўтармасин-да, квартирантлигини эсдан чиқаришмасин. БТРнинг устида юриб, автоматдан сартларни қирган Санжар Бакиевга 10 йил берилди. Биламиз, у тезда чиқиб кетади у ердан. Ўзбекларни ҳуқуқларини ҳимоя қиламан, деган адвокатларни ҳам бизникилар уриб, ҳақорат қилиб, дунёга келганига пушаймон егизворди. Тўғри-да, биз ўзбекларни бу ердан ҳайдаб чиқарамиз, деб ҳаракат қилсак, адвокатлар бўлса, уларни ҳимоя қилса, унақаси кетмайди-да, энди. Ўшалар ҳам ўзини қирғизман деб юрибди, сотқинлар! Ўзи уларни орасида тушунтириш ишлари олиб боришса бўларкан, шундаям ақли кирмаганларни сартларга ўхшаб отиб солиш керак – боридан-йўғи уларни, итлар…

ОБСЕнинг Ўш ва Жалолобод воқеаларини текшириш учун полицияларини киритишига ва Халқаро комиссиянинг тузилишига ҳам сизларнинг кўрсатмаларингиз билан ўз вақтида жуда қаттиқ қаршилик кўрсатдик. Бу ишни Мирзакматов зўр уюштирди, десак бўлади. Ҳар биримизга ўз вақтида пул бериб турди. Егани овқатимиз тайёр. Бизга яна нима керак? Бизникиларга зарар келтирадиган фактларни йўқотиб, анча вақт ўтгандан кейин комиссиянинг ишлашига рухсат берганингизни қўллаб-қувватлаймиз. Аслида, уларнинг ёзганларини америкалик катталарга айтиб қўйсангиз, йўққа ҳам чиқариб қўяверади, тўғрими, эже? Мана, март ойида чиқадиган комиссиянинг ҳисоботи майда чиқди. Унинг устига ҳисобот чиқмай туриб, АҚШнинг Қирғизистондаги элчисининг ёрдамчиси Ларри Меммотга ўтган йилги июнь воқеаларида ўзбекларга нисбатан геноцид бўлмаган, деб Жалолободда айттириб ҳам қўйдингиз. Бу билан у гўёки халқаро комиссияга АҚШ ҳукуматининг бу борадаги сиёсатини айтди. Ва комиссиянинг хулосасини кутаётганларга жуда қаттиқ зарба берди. Ҳақиқатан ҳам, Халқаро комиссия ўз хулосасида Л. Меммотнинг гапини такрорлади. Қойил. Шуни тўғри уюштирибсиз, эже. Сизга тан бермай илож йўқ. Хиллари дугонангиз билан яқинда "Ганси” ҳарбий базасида яширин учрашганингизда бу масалани гаплашган бўлсангиз керак-да. Ўша дугонангизнинг айтганларини оғишмай қилаётганингиз яхши бўляпти. Халқимиз "Бир хотиннинг макри қирқ туяга юк бўлади”, деб бежиз айтмаган экан-да. Бу энди оддий аёллар ҳақидаги мақол. Сиз эса давлат тўнтаришини амалга оширган аёлсиз. Сизнинг ишлаб чиққан режаларингиз биздаги ҳамма туялардан ҳам ортиб қолса керак?! Қойилман, сизга, эже.

Энди буёғига қаттиқ туринг. Президентликка ҳам ўз номзодингизни қўймасангиз, бўлмайди. Биз сизни қўллаймиз. Бизга кўп нарса керакмас. Мелисага бизга тегмасликни тайинлаб қўйсангиз, бўлди. Уларга нима етмаяпти, ўзи. Ўрис билан ўзбекка нима деса, дарров тайёрлаб бераётган бўлса. Яна бизга осилади. Шуни бир яхши тайинлаб, бизнинг болаларга тегма, деб қўйинг. Қолганини ўзимиз бажараверамиз, эже. Бизга Текебаев, Атамбаев, Бабановлардан фойда йўқ. Ташиев, ё Мадумаров бўлса, бошқа гап эди. Лекин уларнинг обрўси кейинги 2 ойда жуда тушиб кетди. Бу сайловда униси ҳам, буниси ҳам ўтмайди. Шунинг учун ўзингиз ҳаракат қилмасангиз бўлмайди. Тағин президентликни ўртада бошқа биров уриб кетмасин. Аммо Мирзакматовнинг тайёргарлиги ҳам қаттиқ кетяпти. Агар у президент бўлиб қолса, Қирғизистон иккинчи Афғонистонга айланиб кетиши мумкин, дейишяпти одамлар. Ҳозирча буни кераги йўқ. Ана шунинг учун бизга ўзингиз дурустсиз, эже.

Сизга куч-қувват ва мустаҳкам соғлик тилаймиз. Ўғлингиз Атай билан қизингиз Карачачнинг бола-чақаси билан худо ўзи асрасин. Уларни ҳам эҳтиёт қилинг. Ҳозир ким кўп, ёмон одам кўп.

Ишларингизга ривож тилаб,
Эрмек Жээнбеков, май-июнь воқеаларининг фаол қатнашчиси.